KIẾN THỨC UNG THƯ

I. TỔNG QUAN Ung thư phổi (UTP) là bệnh lý thường gặp và phổ biến ở cả hai giới, đứng thứ  hai về tỷ lệ mắc mới năm 2020. Ung thư khởi phát khi các tế bào của cơ thể phát triển và nhân lên một cách không kiểm soát. Ung thư có nguồn gốc từ phổi được gọi là ung thư phổi nguyên phát. Nó có thể lây lan đến bạch huyết hạch, não, tuyến thượng thận, gan và xương. Khi ung thư có nguồn gốc một bộ phân khác của cơ thể và lan tràn sang phổi, nó được gọi là ung thư thứ phát hoặc di căn ở phổi. Có hai loại chính của UTP: UTP không tế bào nhỏ chiếm 85% các trường hợp UTP và UTP tế bào nhỏ chiếm 15%. UTP tế bào nhỏ thường di căn nhanh hơn UTP không tế bào nhỏ. Nguyên nhân của UTP chưa được khẳng định chắc chắn, các yếu tố được liệt kê dưới đây được biết đến là có thể làm tăng nguy cơ mắc UTP:

Ung thư phổi (UTP) là bệnh ung thư phổ biến nhất trên toàn cầu và là nguyên nhân gây tử vong do ung thư thường gặp nhất. Tại Việt Nam ghi nhận năm 2018, số ca mắc mới là 23,6 nghìn ca, lớn thứ hai chỉ sau ung thư gan. UTP được chia thành hai nhóm chính là UTP tế bào nhỏ (UTPTBN) và UTP không tế bào nhỏ (UTPKTBN), trong đó UTPKTBN chiếm 80-85%. Do tính chất ác tính của bệnh, đa số các bệnh nhân phát hiện và đến viện khi bệnh đã ở giai đoạn muộn, thể trạng người bệnh yếu, điều này làm cho việc điều trị trở nên khó khăn hơn.3 Gần đây, với sự ra đời và tiến bộ nhanh chóng của y học chính xác (Precision medicine) hay y học cá thể hoá (Personalized medicine), điều trị UTP đã có những bước tiến đáng kể với sự xuất hiện của liệu pháp điều trị nhắm trúng đích và liệu pháp miễn dịch, bên cạnh những phương pháp cơ bản như hoá chất và xạ trị.

1. ĐẠI CƯƠNG Ung thư phổi là một trong 3 ung thư thường gặp nhất và là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ung thư ở phạm vi toàn cầu. Theo GLOBOCAN 2020, tại Việt Nam, ung thư phổi đứng hàng thứ hai ở cả 2 giới, chỉ sau ung thư gan ở nam và ung thư vú ở nữ. Ước tính mỗi năm có khoảng > 26.000 trường hợp mới mắc (>18.500 nam và >7.500 nữ) và tử vong khoảng 23.700 bệnh nhân. Ung thư phổi được chia thành hai loại chính là ung thư phổi tế bào nhỏ (small cell lung cancer) - chiếm khoảng 10 - 15% và ung thư phổi không tế bào nhỏ (non small cell lung cancer): chiếm khoảng 85%. Ung thư phổi không tế bào nhỏ được gây ra bởi nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ: • Thuốc lá: ước tính 80 - 90% ung thư phổi liên quan đến thuốc lá. Nguy cơ ung thư phổi tăng theo thời gian và số lượng thuốc lá. Một người hút một gói thuốc mỗi ngày có nguy cơ mắc ung thư phổi gấp 20 lần người không hút thuốc. Nguy cơ ung thư phổi do hút thuốc thụ động cũng được ghi nhận: người sống cùng nhà với người hút thuốc tăng 30% nguy cơ ung thư phổi so với người không cùng hoàn cảnh. • Tiếp xúc amian: người hút thuốc có tiếp xúc amian có nguy cơ cao gấp 90 lần người không tiếp xúc. • Bụi phóng xạ và radon: làm tăng nguy cơ ung thư phổi, người tiếp xúc với mức độ radon cao tại nhà ở để mắc ung thư phổi • Nhiễm khuẩn: Siêu vi bướu nhú ở người (Human papilloma virus (HPV) được quy cho là một nguyên nhân gây ung thư phổi. • Di truyền: một vài đột biến di truyền là yếu tố liên quan. Đột biến T790M xảy ra trên tế bào mầm kèm theo ung thư biểu mô tuyến của phổi. • Ô nhiễm không khí: khói bụi trong không khí ô nhiễm có thể làm tăng nguy cơ mắc ung thư phổi, đặc biệt là ung thư biểu mô tuyến. Tỷ lệ tử vong do ung thư phổi cao do bệnh thường được chẩn đoán vào giai đoạn tiến xa nên cần tăng cường hiệu quả hoạt động tầm soát, phát hiện sớm ung thư phổi. Gần đây chụp cắt lớp điện toán xoắn ốc năng lượng thấp được chấp thuận như biện pháp tầm soát cho đối tượng nguy cơ cao (trên 55 tuổi, hút thuốc lá nhiều năm trên 30 gói/năm). Hút thuốc lá - nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi

1. TỔNG QUÁT Ung thư phổi là một căn bệnh ung thư ác tính, xảy ra khi các tế bào gây ung thư phát triển mạnh mẽ trong các mô phổi. Có hai phân loại chính của ung thư phổi: ung thư phổi tế bào nhỏ và ung thư phổi không phải tế bào nhỏ (NSCLC). Hai loại này có tiên lượng và cách điều trị khác nhau.

1. Tác động của Covid-19 đối với bệnh nhân ung thư phổi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã chính thức công bố về đại dịch COVID-19 vào ngày 11/03/2020, và cho đến nay, đại dịch vẫn tiếp tục gia tăng với tốc lây lan nhanh chóng và sự xuất hiện của nhiều biến thể mới. Một số dữ liệu nghiên cứu ban đầu từ Trung Quốc, Châu Âu cho thấy bệnh nhân ung thư mắc COVID-19 có sự gia tăng nguy cơ nhiễm trùng nặng và tử vong, đặc biệt đối với bệnh nhân ung thư huyết học, ung thư phổi, hoặc bệnh nhân đang được điều trị hóa trị[1].  Bệnh lý COVID-19 được đặc trưng bởi sự kích hoạt các tế bào miễn dịch của cơ thể không thể kiểm soát, từ đó gây ra phản ứng viêm nghiêm trọng, hoạt hóa quá mức các đại thực bào, giải phóng ồ ạt các cytokine dẫn đến rối loạn chức năng và tổn thương phổi [3]. Các rối loạn có thể trầm trọng hơn do các liệu pháp gây độc tế bào, các thuốc ức chế miễn dịch hoặc do chính trạng thái ức chế miễn dịch mãn tính của bệnh ung thư. Ở bệnh nhân ung thư phổi, nguy cơ nhiễm trùng trên nền tổn thương đã có từ trước hoặc giảm thông khí phổi do những bệnh phối hợp như COPD, bệnh phổi liên quan đến thuốc lá cũng là những yếu tố gây tăng nặng tình trạng bệnh khi mắc COVID-19 [4]. Ngoài ra, việc lo ngại về dịch bệnh cũng đã tạo áp lực lớn lên tinh thần cũng như thể chất của bệnh nhân ung thư. Việc khó khăn trong khi di chuyển giữa các vùng địa lý do tình trạng cách ly, phong tỏa, chính sách… cũng là một lý do khiến bệnh nhân khó tiếp cận tới các dịch vụ chăm sóc sức khỏe hơn. Hậu quả của những vấn đề nêu trên ảnh hưởng trực tiếp tới hiệu quả điều trị, dễ bùng phát các bệnh lý liên quan đến ung thư và tăng nguy cơ tử vong [5].

Xét nghiệm đột biến gen đóng vai trò quan trọng trong bệnh lý ung thư phổi Ung thư phổi là loại ung thư phổ biến trên thế giới cũng như ở Việt Nam. Bệnh thường được phát hiện ở giai đoạn muộn, khi khối u đã lớn hoặc di căn. Xét nghiệm đột biến gen trong ung thư phổi ngày càng được thực hiện rộng rãi nhờ vai trò của nó trong tiên lượng bệnh, trong lựa chọn điều trị nhắm trúng đích. Ngoài ra xét nghiệm đột biến gen còn có vai trò tiềm năng trong chẩn đoán ung thư phổi ở giai đoạn sớm.

Nhận chẩn đoán ung thư, quá trình điều trị kéo dài cùng với những đau đớn về thể chất, sự xáo trộn trong sinh hoạt và các mối quan hệ xã hội có thể gây tổn thương tinh thần cho người bệnh ung thư và người thân của họ ở nhiều mức độ khác nhau. Khi có những bất ổn tâm lý, người bệnh ung thư và người thân thường có xu hướng chịu đựng và tự xử lý mà ít khi tìm đến sự trợ giúp của các chuyên gia y tế. Tuy nhiên, những bất ổn tâm lý này nếu không được xử lý đúng và phù hợp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ cũng như chất lượng cuộc sống của người bệnh. Dưới đây là những chia sẻ nhằm giúp bạn và người thân hiểu rõ hơn về bệnh ung thư, về những bất ổn tâm lý mà bạn đã, đang hoặc sẽ trải qua, những lời khuyên có thể sẽ giúp bạn tìm lại được chính mình và làm chủ cuộc sống.